Η ταινία «Recycling Medea» («Ανακυκλώνοντας την Μήδεια») του Αστέρη Κούτουλα βασισμένη στην Όπερα του Μίκη Θεοδωράκη «ΜΗΔΕΙΑ» έκανε την επίσημη πρεμιέρα της στις 20/06/13 στο θέατρο Badminton. Ο κ. Θεοδωράκης ως επίσημος, φυσικά, προσκεκλημένος διάβασε ως πρόλογο το κείμενο, του οποίου θα παρατεθούν αποσπάσματα αμέσως παρακάτω και το οποίο ολόκληρο μπορείτε να βρείτε στην πηγή του άρθρου.
Γράφει η Χρυσαλία
«βάζοντας μια βάρβαρη να σφάζει τα παιδιά της, για να εκδικηθεί τον άπιστο πατέρα τους, τον αλαζόνα Έλληνα Ιάσωνα»
«Φυσικά στην ελληνική τραγωδία η δράση δεν είναι αστυνομική, τα γεγονότα δεν αντανακλούν την καθημερινότητα και οι ήρωες δεν είναι νευρωτικοί πελάτες των ψυχιάτρων.»
«Οι νόμοι που την καθορίζουν δεν είναι οι νόμοι των ανθρώπων αλλά οι νόμοι των Θεών.»
 |
| Από τη συγκέντρωση του Μίκη Θεοδωράκη στα Προπύλαια στην οδό Πανεπιστημίου στις 30/05/2011. |
Γράφει η Χρυσαλία
Εδώ τώρα θα τεθεί ένα πολύ μεγάλο ζήτημα. Πώς τολμάμε εμείς οι "μικροί, φτωχοί και ασήμαντοι Έλληνες" ανάμεσα στους οποίους ο κ. Θεοδωράκης συγκαταλέγει και τον εαυτό του, να διανοηθούμε καν να ασκήσουμε κριτική στον ίδιο τον κύριο... Θεοδωράκη; Θα ασκηθεί όμως. Η κριτική. Και γιατί θα ασκηθεί; Γιατί στο κείμενο αυτό υπάρχουν υπερβολικά πολλές ανακρίβειες. Ιστορικές και εννοιολογικές ανακρίβειες, οι οποίες δεν μπορούν να μένουν πάντα ασχολίαστες και που δυστυχώς καταλήγουν στο ίδιο τετριμμένο και αποδεδειγμένα καταστροφικό κλισέ: "Τι μεγαλειώδεις που ήταν οι αρχαίοι Έλληνες και τι κατώτεροι που είμαστε εμείς". Παρατίθενται αποσπάσματα και ακολουθεί σχολιασμός.
«βάζοντας μια βάρβαρη να σφάζει τα παιδιά της, για να εκδικηθεί τον άπιστο πατέρα τους, τον αλαζόνα Έλληνα Ιάσωνα»
Πώς είναι δυνατόν στο σημείο αυτό, που βρίσκεται και στην αρχή του κειμένου, η Μήδεια να αποκαλείται "βάρβαρη", δηλαδή γυναίκα με μη ελληνική καταγωγή και μη ελληνική αγωγή και παιδεία, ενώ στο τέλος του κειμένου να εμφανίζεται να εκπροσωπεί την ίδια την Ελλάδα («Είμαι εδώ. Ακέραιη. Νικήτρια του χρόνου. Είμαι η Ελλάδα!»); Ο τρόπος που γίνεται εδώ η αναφορά στους όρους "βάρβαρη" και "Αθηναίους", είναι σαν να ταυτίζονται μόνο οι Αθηναίοι με τον Ελληνισμό (ενώ ως γνωστόν στον ελληνικό κόσμο ανήκαν όλες οι πόλεις-κράτη του σύγχρονου εδαφικού ελληνικού χώρου), ενώ αμέσως μετά ακολουθεί η φράση "Έλληνα Ιάσωνα" χωρίς να εξηγείται σε ποιους ακριβώς Έλληνες γίνεται η αναφορά, ως ένας από τους οποίους αναφέρεται και ο Ιάσωνας.
«Φυσικά στην ελληνική τραγωδία η δράση δεν είναι αστυνομική, τα γεγονότα δεν αντανακλούν την καθημερινότητα και οι ήρωες δεν είναι νευρωτικοί πελάτες των ψυχιάτρων.»
Όσον αφορά την αρχική φράση («Φυσικά στην ελληνική τραγωδία η δράση δεν είναι αστυνομική») για κάθε στοιχειώδη μελετητή όχι μόνο της ελληνικής τραγωδίας αλλά γενικότερα του ελληνικού πολιτισμού, είναι γνωστό έως και αυτονόητο πως στην ελληνική τραγωδία η δράση, όχι, δεν είναι αστυνομική, υπάρχει όμως πλοκή που παραπέμπει σε αυτό που σήμερα διαμορφώθηκε, ανάμεσα σε άλλα, και ως αστυνομική δράση.
Όσον αφορά το δεύτερο σημείο («τα γεγονότα
δεν αντανακλούν την καθημερινότητα»), για τους μελετητές των αρχαίων ελληνικών έργων είναι επίσης ευρέως γνωστό πως στην αρχαία τραγωδία τα γεγονότα ΔΕΝ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΥΝ την καθημερινότητα, αλλά, ΝΑΙ, ΤΗΝ ΑΝΤΑΝΑΚΛΟΥΝ! Περιλαμβάνουν κάθε πτυχή της ζωής με σαφέστατες αναφορές και στα καθημερινά στοιχεία της, χωρίς να υποτιμούν τίποτα από αυτά και απλώς προσπαθώντας να φέρουν στην επιφάνεια το ΒΑΘΥΤΕΡΟ ΤΟΥΣ ΝΟΗΜΑ!
Όσον αφορά το τρίτο σημείο («και οι ήρωες δεν είναι νευρωτικοί
πελάτες των ψυχιάτρων»), οι ήρωες της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, όχι, δεν είναι νευρωτικοί πελάτες των ψυχιάτρων, γιατί απλώς τότε δεν υπήρχε αυτού του είδους η πρακτική. Δεν υπήρχαν ψυχίατροι ούτε (οι πιο σύγχρονοί τους) ψυχολόγοι. Υπήρχαν όμως φιλόσοφοι. Φιλοσοφία... Από την οποία (ως πολύ γνωστόν) προήλθαν όλες οι σύγχρονες επιστήμες, ανάμεσά τους η ιατρική και η ψυχολογία. Και σύμφωνα με τον θεμελιώδη ψυχαναλυτή και κατεξοχήν εμπνευσμένο επιστήμονα από την αρχαία ελληνική τραγωδία και μυθολογία (η οποία και κρύβει αντίστοιχα βαθύτερα νοήματα), Σίγκμουντ Φρόϋντ, οι άνθρωποι - ήρωες της τραγωδίας, π.χ. ο Οιδίποδας τύραννος, όχι δεν είναι νευρωτικοί, είναι όμως και εκείνοι άνθρωποι και όπως οι άνθρωποι κάθε εποχής, θα μπορούσαν να βρεθούν προ τετελεσμένων γεγονότων ή γεγονότων που δεν ήταν στον έλεγχό τους και ενδεχομένως να αισθάνονται ασυνείδητα υπεύθυνοι γι' αυτά, παρόλο που δεν τα γνώριζαν ή δεν μπορούσαν να κάνουν κάτι γι' αυτά όταν συντελούνταν. Ο Οιδίποδας τύραννος αυτοτυφλώθηκε ως πράξη αυτοτιμωρίας. Οι "νευρωτικοί", όπως τους αποκαλεί ακόμη και σήμερα ο κ. Θεοδωράκης και τους οποίους ο Σ. Φρόυντ αποκαλούσε έτσι μόνο "κατ' ανάγκην" της ορολογίας της τότε εποχής, δημιουργούν άλλου είδους αντίστοιχες αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, τις οποίες πληρώνουν εξίσου πολύ ακριβά. Και για τις οποίες το αρχαίο ελληνικό πολιτισμικό έργο είχε τη δύναμη να εμπνεύσει σύγχρονους ανθρώπους με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Σίγκμουντ Φρόϋντ, που παρά την περιπλοκότητα και τον "ξεπερασμένο" πια χαρακτήρα του έργου του, κατάφερε να αποκρυπτογραφήσει τα έργα του του πλουσιότατου αυτού πολιτισμού και να τους δώσει ένα νέο νόημα για το σήμερα. Για το σήμερα των... "νευρωτικών"...
«Οι νόμοι που την καθορίζουν δεν είναι οι νόμοι των ανθρώπων αλλά οι νόμοι των Θεών.»
Σύμφωνα επίσης με τους μελετητές και φιλολόγους με αντικείμενο ενασχόλησης την αρχαία ελληνική γραμματεία, οι αρχαίοι Έλληνες δεν ήταν... μοιρολάτρες. Βρίσκονταν σε συνεχή αλληλεπίδραση με τους θεούς, οι οποίοι ήταν και ανθρωπόμορφοι. Ναι, πολλές φορές έρχονταν σε αντιπαράθεση ή αντιμέτωποι με εκείνους και τις παρεμβάσεις τους, αλλά μέχρι εκεί. Ποτέ ο αρχαίος ελληνικός κόσμος δεν ήταν παραδομένος σε όποιου είδους "θεϊκό νόμο" και μάλιστα με "θ" κεφαλαίο.
«Στο τέλος του πολέμου -τότε- οι αλαζόνες Σπαρτιάτες νικητές είχαν στρατοπεδεύσει έξω από την Αθήνα»
Οι Σπαρτιάτες αποτελούν τη μία από τις δυο πλευρές του Πελοποννησιακού πολέμου, του πολέμου δηλαδή μεταξύ δυο πόλεων-κρατών που ανήκαν στον ελληνικό κόσμο, της Σπάρτης και της Αθήνας. Συμπεριφέρονται στο τέλος όντως ως νικητές του πολέμου με όποια, κατά παραδοχή, βίαιη ή και εκδικητική συμπεριφορά μπορεί να επιφέρει ένας πόλεμος στον νικητή του. Τους σταματά βέβαια, όπως αναφέρει κι ο ίδιος ο κ. Θεοδωράκης, ένα τραγούδι. Ένα τραγούδι τους σταματά από το να κάψουν και να καταστρέψουν πλήρως την πόλη της Αθήνας. Ο Ηρόδοτος στις «Ιστορίαι» του μας αναφέρει πως «οι Έλληνες σχημάτιζαν έναν λαό, παρά το γεωγραφικό και πολιτικό τους κατακερματισμό, επειδή είχαν κοινή καταγωγή, κοινή γλώσσα, κοινούς θεούς και ιερούς τόπους, εορτές με θυσίες και έθιμα, ήθη ή τρόπους ζωής.» Από πού κι ως πού λοιπόν οι άνθρωποι αυτοί, οι Σπαρτιάτες, που αποτελούσαν ήδη κατεξοχήν μέρος του ελληνικού κόσμου, ακόμη κι αν βρέθηκαν σε πόλεμο με μια άλλη πόλη-κράτος, αποκαλούνται ως "αλαζόνες" και ταυτίζονται με εκείνους, που σε άλλα σημεία του κειμένου αναφέρονται από τον ίδιο τον κ. Θεοδωράκη ως "αλαζόνες της δικής μας εποχής" και οι οποίοι δεν είναι άλλοι από τα μέλη της εγχώριας πολιτικής ελίτ που τα τελευταία ιδιαιτέρως τρία χρόνια "αποφασίζουν και διατάζουν" καθώς και άνθρωποι του εξωτερικού που καταφέρονται για όποιο λόγο και με όποιο τρόπο υποτιμητικά εναντίον της Ελλάδας. Είναι δυνατόν αυτές οι δυο περιπτώσεις, οι Σπαρτιάτες (κομμάτι του ελληνισμού) από τη μία μεριά, και οι σύγχρονοι αλαζόνες (οι εχθροί της Ελλάδος γενικώς δηλαδή) από την άλλη μεριά, να ταυτίζονται;
«Από την πλευρά μου είναι αυτές οι σκέψεις που με οδήγησαν στη σύνθεση
της μουσικής της «Μήδειας, γιατί φιλοδοξούσα να ανακαλύψω μουσικά τον
πυρήνα του έργου»
Δεν υπάρχει καμία απολύτως καμία πρόθεση να θιγεί το ταλέντο και η αξία των υπόλοιπων συντελεστών της ταινίας Αστέρη Κούτουλα, Ρ. Ζανέλα καθώς και της πρωτοχορεύτριας Μαρίας Κουσουνή, που με βάση και προηγούμενα δείγματα δουλειάς τους είναι σίγουρο πως έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό και σε αυτή τη δουλειά. Επειδή όμως η αυθεντική προέλευση της Μήδειας είναι από τον ίδιο τον Ευρυπίδη, ο οποίος για.. αντικειμενικούς λόγους δεν μπορεί να ερωτηθεί αν πραγματικά θα ταίριαζε ή θα αποδεχόταν τη συγκεκριμένη ή όποια μουσική σύνθεση ως συνοδευτική για του έργου του, εάν οι σκέψεις που αναφέρετε σας οδήγησαν στη σύνθεση του μουσικού αυτού έργου, ίσως θα έπρεπε να το... ξανασκεφτείτε.
«Η Μήδεια πήγε μόνη της στο Σύνταγμα, τον ομφαλό της νεότερης ιστορίας
μας και σε λίγο θα σας κοιτάζει με το περήφανο βλέμμα της»
Στον πρόλογο που εκφωνήθηκε στην πρεμιέρα της ανακυκλώσιμης Μήδειας, όπως και στην ίδια την ταινία, γίνονται αναφορές στην πλατεία Συντάγματος και στα γεγονότα που έχουν εκτυλιχθεί εκεί. Η συγκεκριμένη ταινία μάλιστα έχει προβληθεί πρόσφατα και με πιο "ανεπίσημο" τρόπο υπό τον τίτλο «Η Μήδεια στην Πλατεία Συντάγματος». Κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων τον Μάιο και Ιούνιο του 2011 στην Πλατεία Συντάγματος, ο κ. Θεοδωράκης είχε στείλει αρχικά κατά τις πρώτες μέρες μια χαιρετήρια επιστολή τους διαδηλωτές. Τις επόμενες ημέρες αποφάσισε να κάνει μια δική του ξεχωριστή συγκέντρωση λίγο πιο πέρα, στην πλατεία Κοραή με προσκεκλημένους ακαδημαϊκούς της επιλογής του. Ο κ. Θεοδωράκης λοιπόν τις κρίσιμες εκείνες ημέρες αποφάσισε να λειτουργήσει με... ξεχωριστό τρόπο. Σε κάποιους όχι μόνο αυτό δεν έκανε εντύπωση αλλά το δικαιολόγησαν και με τον εξής τρόπο: "Δεν πειράζει γιατί όσοι ήταν στη συγκέντρωση του Θεοδωράκη, ήρθαν μετά στην Πλατεία". Η πλατεία Συντάγματος εκείνες ειδικά τις ημέρες κατακλυζόταν κάθε βράδυ ούτως ή άλλως από χιλιάδες διαδηλωτές. Οι οποίοι έρχονταν και έμεναν εκεί από νωρίς το απόγευμα μέχρι και αργά τη νύχτα. Γιατί λοιπόν η Πλατεία να είχε ανάγκη από την υποστήριξη επίδοξων διαδηλωτών, που είχαν ήδη ξοδέψει την ενέργεια τους σε μια άλλη ξεχωριστή συγκέντρωση;
